Java İspinozları

Java ispinozları bütün dünya genelinde yaygın olarak yetiştirilen Endonezya kökenli bir egzotik ispinoz türüdür. Java Serçesi, Java Pirinç Kuşu, Pirinç Serçesi, Pirinç İspinozu gibi birçok farklı isimde bilinirler.

      -Tarihi:

Java ispinozlarının geçmişi 16. Yüzyılın sonu ile 17. Yüzyılın başlarına dayanır. Yüzyıllardır süregelen ornitoloji geleneğine sahip olan Asya ülkeleri yine bu türü de ilk ıslah eden kimseler olmuşlardır. 16. yüzyılın sonlarına doğru Çin’de çokça beslenen ve ticareti yapılan bir kafes kuşu türüydü. 17. Yüzyıl Japon sanatında da Java ispinozlarına sıkça rastlanır. Java ispinozlarının yer aldığı minyatür çizimler, hakkında yazılmış makaleler ve isimlerinin geçtiği şiirler onların aynı tarihlerde Japonya’da da beslendiğinin en önemli kanıtıdır. Java ispinozlarının bilimsel statülerini kazanmaları da 18. Yüzyılda olmuştur. 1758 yılında İsviçreli biyolog Carl Linnaeus Java ispinozlarını bilimsel olarak sınıflandırmış ve tanımlamıştır. 1900’lü yılların başında Avrupa’ya gelen Java ispinozları aktif olarak üretilmeye ve mutasyonları üzerinde çalışılmaya başlanmıştır. Kolay üreyen, dayanıklı ve uyumlu yapısı nedeni ile kısa zamanda tüm dünyaya yayılmıştır.

         -Fizyolojisi:

Java ispinozları ortalama 14-18 santimetre arası boya, 25 gram civarı ağırlığa sahiptirler. Doğada ortalama 8, kafes ortamında ise 5 yıl ömürleri vardır. Doğal renk kuşlar, gözlerinin altından itibaren başlayan eliptik sayılabilecek beyaz yanak yamaları ile birlikte siyah baş bölgesine, siyah kuyruk rengine, koyu gri-boz arası sırt mantosuna, açık gri-is rengi göğüs-bel bölgesine ve devetüyü-açık kahverengi renk alt vücut kısmına sahiptirler. Diğer türlere oranla büyük ayakları ve büyük kırmızı gagaları vardır. Besin kaynaklarına bağlı olarak çeneleri çok güçlü olacak şekilde evrimleşmiştir. Gözlerinin etrafında etli, kırmızı renkte halkalar vardır. Erkek ve dişi kuşlar arasında çok belirgin olmasa da dimorfizm olayı görülür. Yetişkin ve sağlıklı erkek bireyin göz halkaları dişi bireylere göre çok daha kalın, etli ve daha koyu kırmızı renktedir. Ayrıca dişi kuşların gaga yapıları erkek kuşlara göre daha topludur. Erkek kuşların burun cereleri dışarıya doğru daha çıkkındır.

      -Habitatı:

Anavatanları Endonezya’nın Java Adasıdır. Bu yüzden yaygın olarak bu ismi almıştır. Bunun dışında dünya üzerinde bulunduğu birçok yer vardır. Örneğin; Hawaii adaları, Porto Riko’nun belli bölgeleri, Jamaika, Batı Avustralya kıyıları, Bali…

      -Beslenme Biçimleri:

Java ispinozlarının yerel olarak “pirinç kuşu” olarak anılma sebeplerinden bir tanesi de hiç şüphesiz ana besin kaynaklarıdır. Java ispinozlarının yaşadığı Asya kıtasındaki bölgeler esasında pirinç üretiminde başı çeken yerlerdir. Yaban hayatındaki zebra ispinozları sürüler halinde pirinç tarlalarına saldırmaları ile meşhurdur. Buradan da anlaşılacağı üzere anavatanlarındaki ana besin kaynakları pirinçtir. Fakat Afrika ve Amerika kıtasına yerleşmiş kuşlar pirince doğada ulaşamaz. Bu kuşlar ise daha çok taze meyve ve sebzeler, tohumcul bitkilerin yeşil ve kurumuş tohumları, böcekler, larvalar, kurtlar vb. klasik bir diyete sahiptirler.

Kafes ortamındaki Java ispinozlarının diyeti de pek farklı değildir. Üreticiler yine kuşlarını öncelikli olarak tohumlar ile beslerler. Mevsimine göre taze meyve ve sebzeleri severek yerler. Kafes ortamındaki kuşların yarısından çoğu canlı yemi yemese de severek yiyen kuşlar da vardır. Kafes ortamındaki Java ispinozlarına en sık verilen tohumlar; Aspur, Akdarı, Sarıdarı, Kızıldarı, Kabuklu pirinç, Siyah pirinç, Kırık beyaz pirinç, Esmer Pirinç, Çeltik, Kenevir, Nijer, Perilla, Soyulmuş yulaf.

Bu tohumlar arasında kesin bir oran belirlemek ve karışım yapılmasını tavsiye etmek pek doğru değildir keza her kuşun beslenme alışkanlığı bir değildir. Bazı kuşlar keten tohumunu severek yerken bazıları asla dokunmaz. Bazı kuşlar sadece Nijer tohumlarını özellikle seçip yerken bazıları ağzına sürmez. Karışımdaki oranlar sizin gözlemlerinize ve tecrübelerinize bağlı bir durumdur. Yine de kuşların en çok tercih ettiği tohumlara bakacak olursak da kabuklu pirinç, beyaz pirinç, aspur, esmer pirinç ve darı türleri gelmektedir. Bizler kuşlarımızın tercihlerine göre kendi karışımlarımızı hazırlayabilir veya ayrı olarak da çeşitli tohumlardan ve hububatlardan verebiliriz.

Bu yem çeşitleri arasından dikkat edilmesi gereken bir tanesi var ise o da siyah pirinçtir. Siyah pirinç her ne kadar kuşlar tarafından sevilse ve beyaz pirince göre çok daha sağlıklı olsa da ağır miktarda arsenik içerir ki bu da bünyesi bize göre çok çok zayıf kuşlarımız için ağır metal birikimi sonucu ölüme sebebiyet verebilir. Siyah pirinçten arseniği arındırmak için pirinci 3-4 kez yineleyerek temiz su ile su bulanana kadar yıkamalı, güneşte yeterince kurutmalı ve bez torbalarda karanlık yerlerde saklamalıyız. Yıkanmış hali ile gönül rahatlığı ile kuşlara verilebilir, iştahla da yedikleri bir besin olacaktır. Ülkemizde pek bilinen ve tercih dilen bir ürün olmadığı için bulması zor olabilir. Migros ve Carrefour gibi zincir marketlerin geniş ürün yelpazesine sahip mağazalarında rahatlıkla bulunabilir. İnternet ortamında da sipariş verilerek temin edilebilir.

Kafes ortamındaki Java ispinozlarının sevdikleri meyve ve sebzelere gelecek olursak da şüphesiz ki başı salatalık ve elma çekecektir. Kabuklarını dahi severek yiyeceklerdir, duruma göre haftada 2-3 kez verilebilir. Ispanak ve semizotu ise severek yedikleri yeşillikler arasındadır. Ispanağın olduğu mevsimde taze semizotu, semizotu mevsiminde ise taze ıspanak bulmak zor olduğundan dönüşümlü olarak taze biçimde kuşlara sunulabilir. Mama hazırlıyor iseniz ise havuç, mama içerisinde severek yiyecekleri yegâne meyve olacaktır.

Hazırladığınız mamalara ekleyeceğiniz eser miktarda vanilya veya tarçın kuşların dikkatini çekecek ve iştahlarını açacaktır. Bu katkıları tüm türler için aynı amaçla kullanabileceğiniz gibi, özellikle tarçının Java ispinozlarındaki etkisi yadsınamaz.

Kafes ortamındaki kuşlarınıza canlı yem niyeti ile un kurdu veya morio kurdu verebilirsiniz. Yeme durumlarına göre devamı sağlanabilir, bir sakınca yoktur.

Sindirimlerinin kolay gerçekleşmesi için kafesten kuş kumu eksik edilmemelidir. Hatırlatmakta fayda var, eğer ki kuş kumunu ayrı koymak yerine mama veya yem ile veriyorsanız Java ispinozlarında işe yaramaz keza kumu seçecek ve yemeyeceklerdir. Ayrı olarak kumluk içerisinde vermek her zaman daha mantıklı olandır. Kumun kalın taneli olmasına özen göstermeniz tavsiye edilir çünkü ince taneli kumları yemezler.

Kalsiyum ihtiyaçlarını kafese asacağınız sübye kemiğinden karşılayabilirsiniz. Nadir olarak kemikle ilgilenmeyen kuşlar olabilir. Bunun için ise mamalarına kemik veya yumurta kabuğu tozu karıştırabilirsiniz.

Java ispinozları çokça su içen kuşlar değildir lakin buna aldanıp sularının uzun süre kalmasına izin verilmemeli düzenli olarak tazelenmelidir. Sindirimlerinin kolaylaştırılması için sularına 1/5 oranında maden suyu karıştırılabilir.

         -Davranışları:

Java ispinozları sosyal canlılardır. Doğada büyük sürüler halinde yaşarlar ve beslenirler. Uysal canlılardır, uysal türler ile uyum içinde yaşayabilirler. İnsana en kolay alışan ispinoz türüdür, bu yüzdendir ki kolaylıkla evcilleşebilirler. Her ne kadar sosyal canlılar olsalar da dar alanda barındırılan kuşlar cinsiyet fark etmeksizin kavga edebilirler hatta diğer türlere de saldırabilirler. Bu yüzden uyum problemi olamaması için barındırma alanına dikkat edilmelidir. Yavrularına iyi ebeveynlik eden ve her koşulda yavru büyütebilen türlerden bir tanesidir. Erkek kuşlar üreme dönemlerinde hoş bir sesle öterler. Ötümler kuştan kuşa değişiklik gösterir, sabit bir melodi yoktur. Dişi kuşlara kur yapmak için ağızlarına yuva malzemesi alırlar ve başlarını öne eğip zıplayarak dans ederler. Java ispinozları gerek doğada gerek de kafes ortamında, yıkanmayı seven kuşlardır. Eğer ki kafesinizde geniz ağızlı suluk kullanırsanız sulukta dahi sık sık yıkandıklarını görebilirsiniz. Bu yüzden kuşlarınıza banyoluk temin etmeniz önerilir. Salma kafeslerde ise fazla derin olmayan su birikintileri oluşturarak bu ihtiyaçlarını giderebilirsiniz. Java ispinozlarının herhangi bir rahatsızlık veya parazit durumu olmasa dahi sık sık kaşındıkları da gözlemlenmiştir. Sağlığından emin olduğunuz kuşunuz kaşınıyor ise endişe etmeyiniz. 

         -Üremeleri:

Java ispinozları doğada muson yağmurlarının sonunda üremeye başlarlar. Her türlü ortama yuva yapabilirler. Ağaç dalları, ağaç kovukları, pencere dipleri, taş araları, oluklar ve su boruları gibi. Java ispinozları 2-7 arası yumurta yaparlar, ortalama ise 4 tane. Yavruların yumurtadan çıkması normal şartlar altında 13-16 gün alır. Yumurtadan çıkan yavruların gelişimi diğer türlere göre oldukça yavaş olur. Tüylerinin çıkmaya başlaması bile 20-25 gün arasına tekabül eder.  50-60 gün arasında kendi bağımsızlıklarını kazanan yavrular, 3 aylık iken ilk kez tüy değiştirirler. 8-9 aylık iken cinsel olgunluğa ulaşmalarına rağmen en az 1 yaşına geldikleri zaman eşe atılmaları tavsiye edilir.

Kafes ortamında en kolay üreyen türlerden birisidir. Bu yüzden de fazla zahmeti yoktur. Her yuvalık türüne yuvalayabilirler. Buna karşın en çok tercih edileni kuşların daha rahat etmesi ve üretimin daha verimli olması için tabanca tipi kutu yuvalıklardır. En az tercih edileni ise sepet yuvalıklardır keza yavrular büyüdüğü vakit en büyüğünün içine dahi sığılmaz bir hal alır. 

Vereceğiniz yuva malzemeleri ile yuvalarını örerler. En verimli yuva malzemeleri, kuru otlar, Hindistan cevizi veya palmiye lifi, tavuk tüyü, telyiz ipi ve şerit şeklinde kesilmiş kâğıt havludur. Fazla yuva malzemesi verilme durumunda yuvayı doldurabilirler ve bu da verimi düşürür. Java ispinozlarının kendileri de yavruları da diğer türlere göre daha büyük ve yapılı kuşlardır. Bu yüzden zebra ispinozu, bengal ispinozu gibi ufak türler için tasarlanmış kutu yuvalıklar Java ispinozları için ufak gelebilir. Özellikle yavrular belli bir erişkinliğe geldikten sonra daralan yuvada ezilen veya pisliğe bulanan yavrulara rastlanabilir. Ebeveynler de beslemekte zorluk yaşayacağından dolayı iyi beslenemeyen yavrulara da sebebiyet verilebilir. Bu yüzdendir ki yuvalık boyutu dikkat edilmesi gereken bir konudur.

Her mevsim üreyebilmelerine karşın üreme sezonları Avrupa için mayıs ayı sonlarına tekabül eder, en uygun ve verimli zaman bu zamanlardır.

Java ispinozları genetik yapıları gereği sık sık boş yumurta verebilir. Bu yüzden üretim sezonu öncesinde kür ve diyet programları hiç aksatılmamalıdır. Lakin her durum sağlandığı takdirde istenilen verim elde edilemiyor ise kuşların genetik yapısından kaynaklanabileceği unutulmamalıdır. Eğer ki yüksek verim ile üreyen kuşlara sahip iseniz, bu kuşların soyunu damızlık kuşlarınızda devam ettirmeniz tavsiye olunur.
        -Mutasyonları:

Java ispinozları da, zebra ispinozları kadar fazla olmasa da kendi içlerinde renk mutasyonlarına sahiptirler. Bu başlığa ayrı bir konu olarak ayrıntılı şekilde değinilecektir. Takipte kalmanızı tavsiye ederiz.